چوب (wood) از متداولترین مصالح در ساخت انواع وسایل تا ساختمانهای و سازههای گوناگون است. از چوب برای تهیه کوچکترین وسایل زندگی تا ایجاد بزرگترین و پیچیدهترین ساختارهای ساختمانی استفاده میشود. به هر صورت انواع چوب نقش پررنگی در زندگی ما دارند و قطعا برای استفاده درست از این متریال کاربردی باید شناخت کاملی از آنها داشته باشیم.
انواع چوب بسته به چوب طبیعی درختان و یا گونه چوبهای مصنوعی دسته بندی میشوند. انواع چوب از لحاظ ساختار، مقاومت، استحکام فیزیکی، شکل پذیری و حتی زیبایی و… با یکدیگر متفاوت هستند. این تفاوتها مقدمات کاربردهای گوناگون میباشد. به عنوان یک مصرف کننده نهایی قطعاً نیازی نیست تا چندان نگرش فنی قدرتمندی از انواع چوب داشته باشید. اما به عنوان یک صنعتگر پویا و کاربلد صنایع چوبی باید انواع چوب را در نهایت استادی بشناسید. قطعا برای فعالیت در کارهای چوبی باید از ویژگیهای برجسته هر مدل چوب به خوبی اطلاع داشته باشید تا بتوانید برای انجام کار پیش رو از چوب مناسب استفاده کنید.
ویژگیهای چوب معرف کاربرد چوب است. چوبها با هم متفاوت هستند و زمینههای کاربرد چوب نیز کاملاً گسترده و در مواردی کاملاً تخصصی میشود. در این مقاله به تحلیل کامل از اسم انواع چوب تا مشخصههای کلیدی آنها پرداخته خواهد شد و در کل به جایگاه کاربردی چوب در صنایع مختلف اشاره میکنیم. اما قبل از هر چیز بهتر است انواع چوب را در یک دستهبندی کلی بشناسیم.
با انواع چوب از لحاظ ساختاری بیشتر آشنا شوید
اگر بخواهیم وارد دنیای بزرگ انواع چوب بشویم در همان قدم اول با یک لیست بلند بالا مواجه هستیم. نام انواع چوب بسیار متنوع است که قطعا هر کدام از آنها جنبههای کاربرد تخصصی خاص خود را دارند. اما از یک منظر کلی چوبهای درختان متفاوت جنگل شباهتهایی به هم دارند. شباهتهایی که کاملاً متوجه بافت و تراکم چوب میباشد. از این منظر کلی میتوانیم انواع چوب را در سه دستهبندی کلی قرار بدهیم:
- چوبهایی که بافت سخت دارند
- چوبهایی که بافت نرم دارند
- چوبهای صنعتی
سخت چوبها یکی از انواع چوب ها
مراد از سخت چوبها لزوماً چوب درختان با درجه استحکام بسیار بالا نیست. چوب اساساً متریال سختی نیست و در این دستهبندی نیز سخت چوبها به نسبت از دیگر چوبها بافت متراکمتری دارند. اما قاعدتاً درجه سختی قابل توجهی به نسبت دیگر چوپ ها ندارند. این چوبها محصول درختان برگریز هستند.
قاعدتاً میدانید که انواع درختان در گونههای برگ سوزنی و برگپهن قرار میگیرند. برگ درختان سوزنی برگ غالبا نمیریزد. اما درختان پهنبرگ فصل پاییز باشکوهی را تجربه میکنند. برگ پهن این درختان همان مناظر زیبا و معروف پاییزی را میسازند. البته ما از این درختان پاییزی به دنبال دنیای برگریز آنها نیستیم. بلکه چوب تمام این درختان را در دسته سخت چوبها قرار میدهیم.
درختانی مانند بلوط، افرا، گردو، گیلاس، ماهون و… از مهمترین سختچوب ها هستند. این درختان عموماً دارای چوبهایی با بافت متراکم و بسیار زیبا هستند. چوبهایی که مناسب استفاده در طراحی تا ساخت وسایل تزیینی و دکوراسیون خانگی میباشند. این چوبها عموماً جانسخت هستند. لزوماً این جانسختی مصداق مستحکم بودن آنها نیست. بلکه معرف طول عمر زیاد و تحمل آنها در مقابل عوامل فرسایشی مانند رطوبت و حشرات میباشد.
نرم چوبها کداماند؟
نرم چوبها محصول درختانی هستند که چندان فصل پاییز برگریزان را تجربه نمیکنند. درختان برگ سوزنی معروفترین این دستهبندی هستند که تماماً دارای برگها و میوههای مخروطی شکل میباشند. درختان کاج، سرو، صنوبر، سرخدار، نراد و… از معروفترین نرم چوبها میباشند. اصطلاح نرم چوبها معرف بافت نرم و سبک چوب این درختان نیست. حتی برخی نمونهها از سخت چوبها به مراتب نرمتر از این چوبها هستند. این اصطلاح یک قاعده ساده برای دسته بندی گونه چوبهایی با کاربردی متفاوت میباشد. زیرا عموم نرم چوبها ظاهر چندان زیبایی ندارند و غالبا مناسب طراحی سازههای ظریف مانند دکوراسیون خانگی نیستند.
از نرم چوبها به شکل گسترده در صنایع مبلمان و خانهسازی و… استفاده میشود. نرم چوبها درست عکس روش نامگذاری آنها ساختار مستحکمی دارند تا جاییکه نمونهای اصلی و کاربردی از چوب در ساختمانسازی هستند. چوب درختانی مانند صنوبر و کاج از این نمونههای کاملاً مقاوم است که حتی میتوانند در مقابل پوسیدگی و فرسایش حشرات تا مدتها مقاومت کنند.
چوبهای صنعتی کداماند؟
چوبهای صنعتی محصول مستقیم در فرایندهای کارخانهای میباشند. این چوبها یا با هدف بازیافت بهینه از ضایعات چوبی تهیه میشوند و یا در امتداد ارتقاء قابلیتهای فیزیکی و کاربرد چوب طبیعی طراحی شدهاند. انواع چوب مصنوعی در سطح چوب درختان طبیعی یافت نمیشوند. اما برای تهیه کردن آنها از متریال اصلی چوب طبیعی در شکلهای گوناگون استفاده خواهد شد. چوبهایی مانند نئوپان، پلای وود، پلی وود و… از این نمونهها هستند.
عموم چوبهای صنعتی در مسیر روشهای متنوع کارخانهای از طریق فرایندهای شیمیایی، پرسکاری و یا ایجاد حرارت و… تهیه میشوند. برخی گونهها مانند تختههای نئوپان و یا پلی وود محصول ضایعات چوبی هستند. این تختهها به نوعی با هدف بازیافت از خرده چوبهای دور ریختنی در حاشیه صنایع چوبی تهیه میشوند. اما برخی دیگر از چوبهای صنعتی محصول مستقیم از چوب طبیعی هستند. چوبها مانند پلای وود و یا MDF محصول هدف صنایع چوب سازی میباشند و انواع چوب طبیعی را برای رسیدن به این چوبهای خاص و ارزشمند صنعتی شده استفاده میکنند.
عموم چوبهای صنعتی ظرافت و زیبایی انواع چوب طبیعی را ندارند. اما در عمل ویژگیهای برجسته و کاملاً متفاوتی در کاربرد چوب طبیعی را تامین مینمایند. به عنوان مثال انواع چوب مصنوعی در اندازههای بسیار بزرگ با تنوع گسترده تهیه میشوند. مشخصهای که به سختی میتوانید در ساختار چوب طبیعی داشته باشید.
انواع چوب در صنعت مبلمان و نجاری
در یک دستهبندی کلی انواع چوبی (List of woods) که میتوانند در صدها گونه متفاوت باشند را با سه گروه کلی معرفی کردیم. قطعا هر کدام از این چوبها ویژگیهای برجسته دارند و میتوانند زمینههای کاربردی گوناگون را داشته باشند. از آنجا که کاربرد چوب اصلیترین هدف در آشنایی با نام انواع چوب است لذا در ادامه مقاله با رویکرد زمینههای کاربردی شده به معرفی انواع چوب میپردازیم.
برای این منظور از قابلیت کاربردی انواع چوب در صنعت مبلمان و نجاری آغاز میکنیم. زیرا قطعا حضور چوب در این فضای کاربردی از مهمترین قابلیتهای صنعتی شده انواع چوب میباشد. از مهمترین گونهها مناسب استفاده در صنایع مبلمان سازی و نجاری به قرار زیر هستند:
- چوب توس: چوب توس از جمله چوبهای معروف در صنعت مبلمان سازی است. این چوب محصول درخت غان یا همان درخت توس است که در ردهی درختان توسکا قرار دارد. این چوب شباهت زیادی به چوب درختان راش و بلوط دارد اما در ساخت و قابلیت انعطاف پذیری بسیار بهتر از آن چوبها میباشد. درخت توس از گونه درختان برگریز است. بنابراین چوب توس در لیست سخت چوبها قرار میگیرد.
درخت توس از درختان بومی در مناطق معتدل نیمکره شمالی زمین است و در آبوهوای ایران حضوری ریشهدار دارد. چوب توس از جمله چوبهای معمولی است که قیمت تقریباً بالایی دارد. یک چوب زیبا که مناسب طراحی فریم مستحکم مبلمان و کارهای سخت و سنگین نجاری شکل است. چوب توس در رده سختچوب ها قرار میگیرد اما از قابلیت انعطاف پذیری بالایی برخوردار است. چوب توس به راحتی خم میشود و این ویژگی کاربرد برجسته آن در صنایع مبلمان سازی تا فعالیتهای نجاری را نمایانتر کرده است. استحکام بالا در کنار انعطاف پذیری ویژه همراه با زیبایی جذاب از چوب طبیعی در هرچه خاصتر شدن چوب توس تاثیرگذار بوده است. درختان توسکا از گونههای بومی سرزمینهای شمال ایران هستند و از آنها به وفور در جنگلهای بکر استانهای شمالی خصوصا گیلان و مازندران دیده میشود.
- چوب سپیدار: سپیدار یکی دیگر از سختچوبهای معروف در صنعت مبلمان سازی تا طراحی دکوراسیون داخلی منازل است. یک نوع درخت با قامت بلند و ظاهری سپید با برگهای پهن که در مناطق سردسیر رشد میکنند. درختی که از مظاهر فرهنگی است و نام آن یادآور استعارههایی الهام بخش در ادبیات شده است. چوب درخت سپیدار ظاهری روشن و زیبا دارد. این چوب قابلیت مانور بالایی در صنایع مبلمان سازی دارد. زیرا از انواع روکشها و یا رنگها در نمای ظاهری این چوب استفاده می شود. چوب درخت سپیدار در مقابل رطوبت مقاومت زیادی دارد و قابلیتهای مناسبی از عایق حرارتی دارد. برای همین است که از این چوب در طراحی سونا استفاده میشود. اما به طور قطع چوب درخت سپیدار از بهترین برای انواع چوب در صنعت مبلمان سازی و طراحی مصنوعات چوبی است. خصوصا از این چوب در ساخت کمد و دیگر ملزومات خاص خانگی استفاده زیادی میشود.
- چوب راش: درخت راش از گونههای معروف در جنگلهای بومی سرزمین ایران است. یک درخت جان سخت با چوبی خاص و زیبا که کاملاً مناسب طراحی سازههای خاص چوبی مانند مبلمان و مصنوعات نجاری شده است. چوب راش در دسته سختچوبها قرار دارد و چوبی است با رنگ بسیار روشن که اندک ته مایه کرمی شده به خود گرفته است. این ظاهر روشن و کرمی مانند چوب راش فضایی به غایت خاص و متفاوت در میان انواع چوب دارد تا جاییکه از آن برای طراحی و ساخت بسیاری از مصنوعات لاکچری و چوبی شده استفاده میشود. چوب راش با ظاهری زیبا و باطنی سرسخت مناسب طراحی روکشهای چوبی تا ساخت انواع مبلمان میباشد. این چوب آنچنان زیبا و مقاوم است که از آن برای ساختن وسایل گرانبها و خاص مانند پیانو استفاده میشود.
- چوب سرخدار: سرخدار یک گونه از درختان بومی در سرزمینهای آمریکای شمالی است. این درخت راست قامت چوبی سرخ و برافراشته دارد و در دسته نرم چوبها قرار میگیرد. به نوعی از معدود نرم چوبهای مناسب برای کار در صنعت مبلمان و طراحی مصنوعات نجاری شده است. چوب سرخدار مقاومت فیزیکی خوبی دارد. این چوب با بافتی تقریباً متراکم و وزنی به نسبت سبک مناسب ساخت سازههای ساده چوبی مانند دیوارهای چوبی، حصار باغها و حتی کفسازی میباشد. برای سالها از چوب این درخت تناور در طراحی راهآهن استفاده شده است. قطعا استحکام فیزیکی و ماندگاری چوب سرخدار در این کاربرد خاص تاثیرگذار بوده است. اما امروزه از این چوب زیبا در صنعت مبلمان سازی نیز استفاده زیادی میشود.
- چوب افرا: چوب افرا از جمله چوبهای بسیار زیبا با مصارف خاص و نمایان است. این چوب محصول درخت افرا از جمله سختچوب های خاص در کاربردهای متداول میباشد. از چوب افرا به طور گسترده در طراحی انواع مبلمان و مصنوعات چوبی در دکوراسیون خانگی استفاده میشود. اما این چوب زیبا زمینههای کاربردی بسیار گستردهتر نیز دارد. کاربرد چوب افرا غالبا در طراحی سازههای لاکچری و بسیار زیبای چوبی است. این چوب بافتی خاص با ظاهری فوق زیبا دارد و هر جا که قرار است وسیلهای نمایان با ساختار چوبی را تهیه کنند، چوب افرا یک گزینه جدی است.
- چوب کاج: چوب کاج از جمله معروفترین نرم چوبها است که زمینههای کاربردی گسترده در صنایع مختلف کار با چوب را دارد. درخت کاج از گونه درختان مقاوم، راست قامت با برگهای سوزنی شکل است که در مناطق سردسیر از گستره بزرگ سرزمینهای نیمکره شمالی رشد میکند. این درخت معروف زمینههای کاربردی گسترده را تجربه کرده است. خصوصاً در صنعت مبلمان سازی و طراحی دکوراسیون داخلی از چوب کاج استفاده زیادی میشود.
- چوب کاج سیاه: بهترین گونه از رده چوب درختان کاج است. چوب کاج سیاه هر دو مشخصه نرم چوبها و سخت چوبها را با هم دارد. چوبی زیبا، سبک، مقاوم و در عینحال شکلپذیر است. درخت کاج خصوصا گونه کاج سیاه دارای چوبی با رنگ قهوهای است که اندک تمایلی به سمت قرمز تیره پیدا کرده است. از لحاظ ظاهری چوب کاج از زیبایی منحصر به فردی برخوردار است. در عینحال چوب این درخت معروف سردسیری مقاومت خوبی در مقابل انواع پوسیدگیها ناشی از رطوبت و حتی آفات و حشرات دارد. چوب کاج بافتی فشرده، سخت اما سبک دارد. چوبی که به سادگی برش میخورد و به خوبی برای طراحی انواع مصنوعات نجاری شده مورد استفاده قرار میگیرد.
چوبهای مناسب فعالیتهای ساختمانسازی
تقریباً از همه چوبها میتوانیم در فعالیتهای ساختمانسازی استفاده کنیم. اما درنهایت وقتی قرار است حجم زیادی از چوب را برای این منظور تهیه کرده باشید، به چند ویژگی برجسته نیاز دارید. چوب ساختمانسازی باید سبک، مقاوم، ارزان قیمت و در عینحال شکل پذیر باشد. قطعا نمیتوانیم بار رده چوبهای لاکچری که خیلی گران قیمت هستند برای طراحی فضای ساختمانسازی استفاده کنیم.
برخی از چوبهای معرفی شده در لیست گونههای مناسب طراحی مبلمان برای صنعت ساختمانسازی نیز کاربرد دارند. چوب درختان کاج، سرخدار، افرا و حتی چوبهای خاص مانند چوب درخت توسکا از این نمونهها هستند. اما اگر به دنبال گونه چوبهای تخصصی برای مصارف ساختمانسازی هستید، بهتر است به ادامه این مطلب توجه کنید.
- چوب صنوبر: چوب صنوبر از معروفترین چوبهای مناسب برای فعالیتهای ساختمانسازی است. کاربرد چوب در ساختمانسازی گسترده است و قطعا قیمت یک فاکتور تاثیرگذار است. چوب صنوبر به علت متداول بودن در سراسر جهان یک گونه چوب ارزان قیمت میباشد که آن را برای فعالیتهای گسترده با حجم زیاد ساختمانسازی مناسب کرده است.چوب صنوبر ظاهری سفید با تناژ رنگی روشن دارد. ظاهر طبیعی چوب صنوبر چندان جذاب نیست. از این رو عموماً مناسب استفاده در ساخت مصنوعات نجاری شده برای دکوراسیون خانگی نمیباشد. اما این چوب سبک و اندکی نرم در صنعت ساختمانسازی جایگاه متداولی پیدا کرده است. چوب صنوبر در دسته سختچوبها قرار میگیرد. اما برعکس نامی که دارد بافتی کاملاً سبک و نرم شده دارد. به این ترتیب باعث سنگینی فضای ساختمانسازی نمیشود و در حین حال به خوبی در شرایط متنوع اجرای ساختمانهایی سازههای چوبی استفاده میشود.
- چوب نراد: نراد یک گونه از درختان همیشه سبز کاج است. چوب نراد در دسته نرم چوبها قرار دارد و از جمله چوبهای سبک و ارزان قیمت میباشد. از آنجا که چوب نراد تماماً وارداتی است و عموماً در کشور روسیه تهیه میشود به عنوان چوب روسی در سطح بازار داخلی معروف شده است. چوب روسی یا همان چوب درخت نراد یک چوب ایدهآل برای فعالیتهای ساختمانسازی است. به یقین باید این چوب سبک روسی را در جمع بهترینها از انواع چوب درختان جنگلی صنعتی شده قرار بدهیم. چوب روسی گونه چوب سبک با بافتی نه چندان متراکم است. این چوب رنگی روشن با سفیدی کرم شده دارد. چوب نراد روسی کاملاً سبک وزن و البته کم دوام است. اما کار کردن با آنها آسان است. این چوب مناسب طراحی بخشهای فرعی در ساختارهای بزرگ چوبی میباشد. درکل چوب نراد یک چوب ارزان قیمت با قابلیتهای گسترده تجاری و صنعتی شده است.
- چوب زبانگنجشک یا ون: زبانگنجشک یا ون از گونه درختان بومی سرزمین ایران است. چوب این درخت در انبوه صنایع کار با چوب متداول شده است. چوب زبانگنجشک در دسته سختچوبها قرار میگیرد که ظاهری به رنگ سفید صدفی تا سفید زرد شده دارد. چوب ون مناسب طراحی انواع کفپوشها و دیگر سازههای چوبی با رفتوآمد زیاد میباشد.
- چوب ساج: از گونه چوبهای خاص در صنعت ساختوساز است. این چوب کاملاً در مقابل پوسیدگی و تجمع حشرات مقاوم است. چوب ساج بسیار سنگین اما خوشتراش است. این چوب رنگ قهوهای زیبا و جذابی دارد و در کل یک چوب با قابلیتهای کاربردی گسترده، خصوصا حضور در فعالیتهای ساختمان سازی است. این چوب سنگین و کاملاً مقاوم در ساخت اجزای باربر ساختمانهای چوبی و یا ستون اصلی سقفهای شیروانی استفاده میشود.
با رده چوبهای مصنوعی آشنا شوید
چوب مصنوعی دستاورد دنیای مدرن از ساختوسازهای چوبی شده است. چوب مصنوعی الگویی کاملا متفاوت در کار با انواع چوب میباشد. حالا صنعتگران بسیاری در سراسر جهان حضور تا استفاده از انواع چوب مصنوعی را میپسندند. کاربرد چوب مصنوعی در گستره بزرگی از طراحی مبلمان تا فعالیتهای نجاری شکل و حتی جریانهای ساختمانسازی و طراحی ساختار مقاوم به آب مانند قایقسازی و نمای ساختمان و… حضور دارد. برخی از معروفترین انواع چوب مصنوعی به قرار زیر هستند:
- چوب نئوپان: نئوپان یک گونه چوب مصنوعی محصول مستقیم از ضایعات چوبی است. این چوب از خاکاره به همراه چسب و یا رزین در یک فرآیند فشرده سازی شده تهیه میشود. نئوپان از ارزانترین چوبها است. اگرچه فرم و طرح زیبایی ندارند، اما کاملاً مناسب طراحی بخشهایی پنهان از ساختارهای چوبی هستند. نئوپان چوب مقاومی نیست.
- چوب MDF: از فرآوردههای معروف چوبی میباشد. یک گونه چوب مصنوعی که حالا کاملاً شناخته شده با قابلیتهای کاربردی گسترده است. ام دی اف یک گونه چوب فیبر شده است که به روش خشک از چیپس چوب در چگالی کم تهیه میشود. ساختار مقاومی ندارد و مناسب طراحی سازههای ساختمان سازی نیست. اما برای طراحی دکوراسیون داخلی منازل خصوصا طراحی آشپزخانه از بهترینها میباشد.
- تخته پلی وود: پلی وود یک گونه تختهی مصنوعی است که در آن از بافت متراکم پلاستیک استفاده شده است. از پلی وود گاهاً با عنوان تختههای کامپوزیت نیز یاد میشود. پلی وود تختهای مصنوعی، سبک، بسیار مقاوم، کاملاً ماندگار و ضد رطوبت است. اما در کل تختههایی نه چندان زیبا میباشند. تخته پلی وود به نسبت برابر از فشرده سازی خاک چوب با ضایعات پلاستیکی پودر شده تهیه میشود.
- تخته پلای وود: پلای وود یا همان تخته چندلایی مقاومترین گونه تخت مصنوعی است که سطح کاربردی گسترده در طراحی انواع سازهها و ساختارهای چوبی دارد. هر تخته پلای وود محصول مستقیم از لایههای نازک چوب طبیعی است. تخته چندلایی از روی هم قرار گرفتن لایههای نازک چوب طبیعی تهیه میشود. در فرایند ساخت این چوب کاربردی از الوارهای صاف و ضخیم چوب طبیعی استفاده شده است. این الوارها را در لایههای نازک برش میزنند تا از رویهم قرار گرفتن این لایهها در یک فرآیند کاملاً صنعتی شده انواع تخته پلای وود تهیه شود.
سخن آخر درباره کاربرد چوب:
انواع چوب در گستره بسیار متنوع مناسب کاربرد در شرایط کاملاً متفاوت تهیه میشوند. از انواع چوب مصنوعی تا گونههای کلاسیک چوب طبیعی در نمونههای لوکس و حتی چوبهای ساده با مصارف گسترده از طراحی سازههای گوناگون در این لیست بلند بالا قرار دارند. آشنایی با نام انواع چوب صرفاً مقدمهای است برای ورود در عرصه بیپایان انواع چوب. قطعاً جنبههای کاربردی چوب گسترده است و شما به عنوان یک صنعتگر حرفهای نیاز به چوب مناسب فعالیت خودتان دارید. برای تهیه چوب مناسب با قیمت مناسب میتوانید از خدمات سهندچوب استفاده کنید.